Την ολοκληρωμένη εισήγηση της Επιτροπής Θεσμών και Διαφάνειας της ΕΝΠΕ, που επί της ουσίας αποτελεί έναν οδικό χάρτη για την μετάβαση στην περιφερειακή διακυβέρνηση, παρουσίασε ο Περιφερειάρχης Δυτικής Ελλάδας Νεκτάριος Φαρμάκης και Πρόεδρος του Θεματικού Συνεδρίου που πραγματοποιήθηκε στην Πάτρα, κατά τη διάρκεια ειδικής εκδήλωσης που πραγματοποιήθηκε το απόγευμα της Τετάρτης 22 Μαΐου 2024, παρουσία του αναπληρωτή Υπουργού Εσωτερικών, Θεόδωρου Λιβάνιου.

Στην εισηγητική του τοποθέτηση ο κ. Φαρμάκης επεσήμανε ότι οι Περιφέρειες μπορούν να γίνουν η ατμομηχανή ανάπτυξης του ελληνικού κράτους, καθώς παρατήρησε ότι έχουν ήδη αναλάβει πολύ σοβαρές ευθύνες και έχουν ανταποκριθεί. Το σχέδιο που παρουσίασε ο ίδιος και αποτελεί αποτέλεσμα της δουλειάς που έχει γίνει στην Επιτροπή Θεσμών και Διαφάνειας της ΕΝΠΕ (στην οποία προεδρεύει) είναι στοχευμένο στην ενίσχυση της αποτελεσματικότητας των Περιφερειών, την κάλυψη των πραγματικών αναγκών των πολιτών, αλλά και την καλύτερη λειτουργία ενός ουσιαστικά αποκεντρωμένου κράτους.

Αυτό, περιλαμβάνει πέντε πυλώνες που αφορούν:
· Τις αρμοδιότητες των Περιφερειών
· Την διαφάνεια και τον έλεγχο νομιμότητας
· Την χρηματοδότηση της Περιφερειακής Αυτοδιοίκησης
· Τη σχέση των Περιφερειών με το Κεντρικό Κράτος και
· Τη καταστατική θέση των Περιφερειών

Αναφορικά με τις αρμοδιότητες, ο Περιφερειάρχης Δυτικής Ελλάδας υπογράμμισε την ανάγκη πλήρους αποσαφήνισης μέσω της δημιουργίας ενός μηχανισμού, ο οποίος θα μπορούσε να υπαχθεί στο ΑΣΕΠ, και θα αναλάβει την καταγραφή, τον επανακαθορισμό, αλλά και τη διαρκή παρακολούθηση – αξιολόγηση – επικαιροποίηση των αρμοδιοτήτων στα διάφορα επίπεδα διοίκησης της χώρας.
Σε ότι αφορά τον έλεγχο νομιμότητας, προτείνεται η δημιουργία ενός ενιαίου – και τοπικά αποκεντρωμένου – συστήματος ελέγχου για τις δημόσιες συμβάσεις των ΟΤΑ α’ και κυρίως β’ βαθμού που θα στηρίζεται στην λογική του Επόπτη ΟΤΑ (πρώην Ελεγκτή Νομιμότητας) και της Αυτοτελούς Υπηρεσίας ΟΤΑ του άρθρου 215 του Ν. 3852/2010 όπως τροποποιήθηκε με το άρθρο 109 του Ν. 4555/2018. «Στην ουσία περιγράφουμε μία υπηρεσία «μιας στάσης» για τον έλεγχο των πράξεων των ΟΤΑ» ανέφερε ο κ. Φαρμάκης, τονίζοντας την ανάγκη για σαφή και αυστηρό έλεγχο των Περιφερειών, αλλά με απλό και αποτελεσματικό τρόπο.

Ως προς τους χρηματοδοτικούς πόρους, η Επιτροπή Θεσμών και Διαφάνειας της ΕΝΠΕ υποστηρίζει, είτε την μεταφορά πόρων από την Κεντρική Κυβέρνηση, είτε την ανάθεση της διαχείρισης ευρωπαϊκών πόρων και πόρων από το Ταμείο Ανάκαμψης. Επιπλέον στοιχεία που θα συμβάλλουν στην ενίσχυση των Περιφερειών είναι η πλήρης απόδοση των ΚΑΠ στις Περιφέρειες και η εξομάλυνση του ρυθμού καταβολής, η ενίσχυση του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων και η θέσπιση απόδοσης πόρων στις Περιφέρειες από μισθώματα ή τέλη. Ακόμα σε σχέση με το ΕΠΑ, ζητείται η θέσπιση ετήσιου ορίου πληρωμών τουλάχιστον στο 20% του συνολικού προγράμματος κάθε Περιφέρειας.

Επίσης, η ΕΝΠΕ προτείνει τη θεσμοθέτηση ενός συντονιστικού οργάνου, εντός της Προεδρίας της Κυβέρνησης, με οριζόντια αρμοδιότητα σε θέματα Περιφερειακής Αυτοδιοίκησης και τη διασύνδεση αυτής με τα κατά περίπτωση αρμόδια Υπουργεία, ενώ επίσης τίθεται και το ζήτημα ανεμπόδιστης άσκησης των καθηκόντων, Περιφερειαρχών και Αντιπεριφερειαρχών, απέναντι σε προδήλως αβάσιμες καταγγελίες.

«Δεν επιζητούμε κανενός είδους ασυλία ή ατιμωρησία. Εκτιμούμε, ωστόσο, ότι θα μπορούσε για την αυτοδιοίκηση να προβλεφθεί μία αποκλειστική αρμοδιότητα άσκησης δίωξης για αδικήματα που τελούνται κατά την άσκηση των καθηκόντων μας, σε ένα ειδικό όργανο της Δικαιοσύνης που θα εξετάζει κατά προτεραιότητα τις καταγγελίες και τις αναφορές κατά αιρετών και θα αποφαίνεται επ΄ αυτών πριν την κίνηση της όποιας διαδικασίας σε βάρος τους. Μία τέτοια πρόβλεψη θα συμβάλλει στην εμπέδωση της πεποίθησης ότι οι Περιφερειάρχες δεν επιζητούν την συγκάλυψη (π.χ. όχι σύντομη παραγραφή των αδικημάτων όπως στην περίπτωση των βουλευτών) αλλά αναζητούν την θεσμική τους θωράκιση ώστε να λειτουργούν πιο ελεύθερα, εντός των πλαισίων του νόμου» τόνισε ο κ. Φαρμάκης.

Σημειώνεται ότι στην τοποθέτησή του, μετά την εισήγηση του Περιφερειάρχη Δυτικής Ελλάδας, ο αν. Υπουργός, κ. Λιβάνιος ανέφερε ότι μετά τις ευρωεκλογές θα ξεκινήσει ο διάλογος του Υπουργείου με τις Περιφέρειες και τους Δήμους για τη σύνταξη του νέου κώδικα της Αυτοδιοίκησης, ώστε να ολοκληρωθεί μέχρι το τέλος του έτους. Μέσω του νέου Κώδικα θα επιχειρηθεί να ξεκαθαρίσει το τοπίο των αρμοδιοτήτων, ώστε να ξέρουν όλοι οι πολίτες ποιος είναι υπεύθυνος για κάθε τι που αφορά την καθημερινότητά τους.

Επίσης, υπογράμμισε ότι σύντομα θα ξεκινήσει η λειτουργία της αυτοτελούς υπηρεσίας εποπτείας των ΟΤΑ που θα στελεχωθεί με ειδικευμένα στελέχη και θα αφορά καθαρά τον έλεγχο νομιμότητας, προκειμένου να γίνει πιο απλό και γρήγορο το σύστημα ελέγχων και να μην υπάρχουν καθυστερήσεις ή ακόμα και ο κίνδυνος ακύρωσης έργων ή δράσεων, εφόσον όλα είναι νόμιμα.

Τον κώδωνα του κινδύνου, για την εγκατάλειψη και ερήμωση της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας, εξαιτίας των εφαρμοζόμενων κυβερνητικών πολιτικών, έκρουσε ο επικεφαλής της παράταξης «Μαζί Αλλάζουμε – Δυτική Ελλάδα», Κώστας Καρπέτας, κατά τη διάρκεια της τοποθέτησής του την Τετάρτη 22 Μαΐου στο συνέδριο της Ένωσης Περιφερειών Ελλάδας (ΕΝΠΕ) με θέμα: «Οι Περιφέρειες μπροστά στις προκλήσεις: Θεσμική Θωράκιση – Αγροτική Ανάπτυξη», που διεξάγεται στην Πάτρα.

Όπως τόνισε ο κ. Καρπέτας, οι δήθεν μεταρρυθμίσεις που αφορούν τον δικαστικό, τον ακαδημαϊκό, τον φορολογικό, τον ασφαλιστικό, τον τραπεζικό και προσεχώς τον υγειονομικό χάρτη της χώρας, έχουν ως μοναδικό και ανομολόγητο στόχο τη μείωση του κόστους και δεν λαμβάνουν υπόψη τον παράγοντα άνθρωπο και τις ανάγκες του, με συνέπεια να επιταχύνουν την αβεβαιότητα των κατοίκων και να επιβαρύνουν διαρκώς την κατάσταση.

«Το αποτέλεσμα αυτών των πολιτικών θα είναι η συνεχιζόμενη και αδιάλειπτη ερήμωση της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας. Οι νέοι άνθρωποι εγκαταλείπουν τον τόπο τους και οι μεγαλύτεροι, απογοητευμένοι και απελπισμένοι, προσπαθούν να αλλάξουν ρότα ζωής με ψαλιδισμένες προσδοκίες για ένα βιώσιμο μέλλον», σημείωσε χαρακτηριστικά ο κ. Καρπέτας και πρόσθεσε: «Κλείστε τα όλα και μετά θα αναρωτιόμαστε γιατί το δημογραφικό αποτελεί το υπαρξιακό πρόβλημα της χώρας μας. Ανάπτυξη χωρίς ανθρώπους δεν υπάρχει. Καταντήσαμε μια κοινωνία που αναπολεί το παρελθόν και φοβάται το μέλλον. Μια κοινωνία στην εντατική».

Ο Κώστας Καρπέτας στάθηκε στα αποκαρδιωτικά στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής για το 2023 που αφορούν την Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας. Σύμφωνα με αυτά, το 35,2% του πληθυσμού στη Δυτική Ελλάδα βρίσκεται σε κίνδυνο φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού, από το 23,8% που ήταν το 2019 και σημείωσε χαρακτηριστικά: «Η περιοχή μας έχει εγκλωβιστεί σε μια παγίδα φτηνής ανάπτυξης (χαμηλή ένταση εργασίας, χαμηλή παραγωγικότητα, χαμηλές αμοιβές) που αναπαράγει φτώχεια, κοινωνικό αποκλεισμό και ανισότητες. Γι’ αυτά όλα υπάρχουν πειστικές απαντήσεις, αγαπητοί μου συνάδελφοι σύνεδροι;».

Μιλώντας για τη θεσμική θωράκιση του θεσμού της Αιρετής Περιφερειακής Αυτοδιοίκησης, ο κ. Καρπέτας διαπίστωσε ότι «η Περιφερειακή Αυτοδιοίκηση διαρκώς υποβαθμίζεται. Από το αίτημα των Περιφερειών για Περιφερειακή Διακυβέρνηση, έχουμε πάει στην πολυεπίπεδη διακυβέρνηση και αντί για τη θεσμική θωράκιση των Περιφερειών, οδηγούμαστε στη συνεχή απαξίωση του ρόλου τους».

Ο κ. Καρπέτας τόνισε ότι το ζήτημα της αλληλοεπικάλυψης και κατανομής των αρμοδιοτήτων δεν έχει λυθεί και πως οι διορισμένες Αποκεντρωμένες Διοικήσεις ενισχύονται αντί να καταργούνται. «Δυστυχώς, έχουμε καταντήσει το μακρύ χέρι της κυβέρνησης», σημείωσε χαρακτηριστικά κατά την ομιλία του στο συνέδριο της ΕΝΠΕ, ο επικεφαλής της περιφερειακής παράταξης «Μαζί Αλλάζουμε – Δυτική Ελλάδα» και παρουσίασε μια σειρά προτάσεων για τη θεσμική θωράκιση των Περιφερειών, όπως:

• Τη Συνταγματική αναθεώρηση, τουλάχιστον του άρθρου 102 του Συντάγματος, που θα θεσμοθετήσει την κατοχύρωση των αρμοδιοτήτων της Περιφερειακής Αυτοδιοίκησης.
• Την οικονομική αυτοτέλεια της Αυτοδιοίκησης και φορολογική αποκέντρωση, όπως συμβαίνει σε άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
• Την εκχώρηση αρμοδιοτήτων από το Κράτος στις Περιφερειακές Αυτοδιοικήσεις, υλοποιώντας στην πράξη την έννοια της τοπικής αρμοδιότητας.
• Την κατάργηση των Αποκεντρωμένων Διοικήσεων, με διασφάλιση της εργασίας όλων των εργαζομένων σε αυτές, μεταφορά των αρμοδιοτήτων τους (εκτός εκείνων που αφορούν την «σκληρά» κρατική πολιτική) με ένταξη των ομοειδών Υπηρεσιών τους στις Περιφέρειες.
• Την άρση του αποκλεισμού από τη χάραξη της χωροταξικής και πολεοδομικής πολιτικής των Περιφερειών με μητροπολιτικά χαρακτηριστικά.
• Την πρόβλεψη για την άσκηση ρυθμιστικών αρμοδιοτήτων από την Περιφερειακή Αυτοδιοίκηση.

Στον απόηχο του διήμερου θεματικού συνεδρίου της Ένωσης Περιφερειών Ελλάδος (ΕΝΠΕ) με τίτλο «Οι Περιφέρειες μπροστά στις προκλήσεις- Θεσμική Θωράκιση, Αγροτική Ανάπτυξη» που φιλοξενήθηκε στην Πάτρα, η περιφερειακή παράταξη «Νέα Δυτική Ελλάδα», εξέδωσε την ακόλουθη ανακοίνωση:

«Παρά το γεγονός ότι η θεματολογία του συνεδρίου ήταν εξαιρετικά σοβαρή, καθώς τόσο η θεσμική θωράκιση των περιφερειών που αφορά όχι μόνο την επιβίωση του θεσμού, αλλά και την εξέλιξή του, όσο και η αγροτική ανάπτυξη που αποτελεί βασική προϋπόθεση για την ελληνική οικονομία, η παρουσία των Υπουργών αποδείχτηκε προεκλογική φιέστα της Νέας Δημοκρατίας εν όψει των Ευρωεκλογών. Κι αυτό, γιατί καμία σημαντική εξαγγελία επί της ουσίας δεν έγινε από τους Υπουργούς Εσωτερικών και Αγροτικής Ανάπτυξης, οι οποίοι αρκέστηκαν να επαναλάβουν όλα όσα ήδη γνωρίζουμε. Σχεδόν 14 χρόνια από τη δημιουργία των αιρετών Περιφερειών και δεύτερης θητείας της κυβέρνησης Μητσοτάκη, οι Περιφέρειες παραμένουν ανοχύρωτες θεσμικά και οικονομικά, ενώ ο σχεδιασμός του νέου ενιαίου κώδικα της Αυτοδιοίκησης που ανακοίνωσε για ακόμη μία φορά η Υπουργός Εσωτερικών καθυστερεί σημαντικά, καθώς φαίνεται πως «σκοντάφτει» σε μικροπολιτικές σκοπιμότητες. Η κυβέρνηση περιφρονεί την αυτοδιοίκηση, επιτρέποντας τη διαιώνιση των προβλημάτων που ‘απειλούν’ τον θεσμό, επιβραβεύει τους αρεστούς και υιοθετεί οριζόντιες πολιτικές που αγνοούν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά κάθε περιοχής. Την ίδια ώρα κι ενώ οι προκλήσεις είναι τεράστιες, αφήνει τις Περιφέρειες «ξυπόλυτες»… στ’ αγκάθια, με περικοπές ακόμη και των θεσμοθετημένων πόρων τους, αλλά και αποψίλωση των υπηρεσιών τους εξαιτίας της έλλειψης προσωπικού.

Η παράταξή μας ταυτίζεται απόλυτα με τον Δημοκρατικό και Συμμετοχικό ρόλο των περιφερειών που θα λειτουργούν με Διαφάνεια και τον Πολίτη στο επίκεντρο.
Που θα απελευθερώνουν τις δημιουργικές δυνάμεις του κάθε τόπου, δεν θα τις καπελώνουν και δεν θα τις καταπνίγουν.
Για εμάς η αυτοδιοίκηση είναι πυλώνας περιφερειακής ανάπτυξης και όχι το μακρύ χέρι της εκάστοτε κυβέρνησης.
Θέλουμε αυτοδύναμες περιφέρειες, που δεν θα εξαρτώνται πελατειακά από το κεντρικό κράτος: Με πρόβλεψη ιδίων πόρων, χρηστή διαχείριση και ξεκάθαρες αρμοδιότητες.

Όσον αφορά στην Αγροτική Ανάπτυξη, ο κ. Αυγενάκης παραδέχτηκε πως η κυβέρνηση υπό την απειλή προστίμου αναγκάστηκε να προχωρήσει τις διαδικασίες για την κατάρτιση των Σχεδίων Βόσκησης, ενώ δεν ζήτησε ούτε μία συγγνώμη για το μείζον θέμα της εποπτείας του ΟΠΕΚΕΠΕ που αποτελεί περίτρανη απόδειξη κυβερνητικής αποτυχίας, καθώς η Ελλάδα είναι η πρώτη ευρωπαϊκή χώρα της οποίας οργανισμός που μοιράζει ενισχύσεις και επιδοτήσεις, μπήκε σε ευρωπαϊκή εποπτεία. Την ίδια ώρα, ο Υπουργός, αγνοώντας επιδεικτικά τα αιτήματα συνάντησης με αγροτικούς συλλόγους, επέλεξε την ‘ασφάλεια’ του συνεδρίου, χωρίς όμως να δώσει καμία απάντηση για τον «κουτσουρεμένο» προϋπολογισμό των σχεδίων βελτίωσης του ΠΑΑ, γιατί την τραγική καθυστέρηση των Ενιαίων Ενισχύσεων (δηλώσεις επιδοτήσεων αγροτών), όπως και για τον επαπειλούμενο σχεδιασμό επαναφοράς των υπαλλήλων των Διευθύνσεων Αγροτικής Ανάπτυξης των Περιφερειών στο Υπουργείο. Παράλληλα, δεν έκανε καμία αναφορά στις αστοχίες με την επιστροφή του φόρου πετρελαίου, στην υποστελέχωση του ΕΛΓΑ, αλλά και στις αποζημιώσεις που είναι στον αέρα.
Κοινώς ήλθαν, είδαν και απήλθαν, δίνοντας την εντύπωση πως απευθύνονταν σε κομματικό κι όχι αυτοδιοικητικό ακροατήριο».